Szpak zwyczajny, szpak pospolity, szpak (Sturnus vulgaris) – gatunek małego ptaka z rodziny szpaków (Sturnidae).

Występowanie

Areał lęgowy obejmuje Europę, duże obszary Azji oraz Amerykę Północną, Australię, południową Afrykę i Nową Zelandię (sztucznie wprowadzony). Jest gatunkiem częściowo osiadłym, zimuje w południowej części areału oraz w północnej Afryce, południowej Azji, wschodnich Chinach.
W Polsce jest obecnie bardzo licznym ptakiem lęgowym, zimującym na zachodzie Europy. Część osobników pozostaje na zimę, głównie w dużych miastach.

Cechy gatunku

Nieco mniejszy od kosa, upierzenie czarne z metalicznym połyskiem i licznymi białymi plamkami, w pierwszych miesiącach życia ich upierzenie jest szare. Jesienią upierzenie prawie czarne z połyskiem fioletowym na głowie i zielonkawym na grzbiecie; tylko samica zachowuje nieco białych plamek.

Wymiary średnie

Długość ciała: ok. 21 cm
Rozpiętość skrzydeł: ok. 38 cm
Masa ciała: ok. 80 g

Głos

Tak jak inne szpakowate jest ptakiem mimetycznym, potrafiącym naśladować odgłosy innych ptaków, również przy częstym kontakcie z ludźmi, ludzki głos. Poznane odgłosy często splata ze swoim śpiewem, który jest serią ćwierków z krótkimi skrzekami i klekotaniem, zwykle z cichymi skrzypnięciami w tle, powtarzając jeden wers wielokrotnie.
Młode osobniki przez pierwsze miesiące swego życia wydają tylko donośny długi ćwierkot o niższym tonie, który zanika wraz z dojrzewaniem.

Siedliska

Osiedla ludzkie, sady, ogrody, parki, zadrzewienia śródpolne, obrzeża drzewostanów. Pierwotnie ptak typowo leśny

Okres lęgowy

Szpak w zależności od rejonu wyprowadza 1 lub 2 lęgi w roku, w maju i czerwcu.

Gniazdo

Umieszczone w dziupli lub skrzynce lęgowej o średnicy otworu 5 cm.

Jaja

Składa 4-6 jaj o średnich wymiarach 29×21 mm, różnobiegunowych, mało wydłużonych, jednobarwnie jasnoniebieskich, połyskujących.

Wysiadywanie

Od złożenia ostatniego jaja trwa przez okres ok. dwóch tygodni. Pisklęta opuszczają gniazdo po trzech tygodniach, szpak jest więc gniazdownikiem.
Najdłużej żyjący szpak, którego wiek oznaczył człowiek, miał 20 lat.

Pożywienie

Owady i ich larwy, dżdżownice, ślimaki, jagody, nasiona, a także włochate gąsienice omijane przez inne ptaki.
Szpaki często można spotkać w ogrodach i sadach, gdyż ich pożywienie stanowią również owoce takie jak np. czereśnie, wiśnie, śliwki itp. Wiele ptaków po zjedzeniu sfermentowanych owoców ma objawy podobne jak po nadużyciu alkoholu. Zjawisko to jednak szpaków nie dotyczy. Zagadkę tę wyjaśnili naukowcy z uniwersytetu we Frankfurcie: Ghassem Hakimi i Roland Prinziger. Wykazali oni, że szpaki metabolizują alkohol z niezwykłą prędkością. Powodem tego jest bardzo wysoki poziom dehydrogenazy alkoholowej – enzymu rozkładającego alkohol. Jest on 14 razy wyższy u szpaków niż u ludzi.

Ochrona

Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ochroną gatunkową.