Kraska zwyczajna, kraska pospolita, kraska (Coracias garrulus) – w wielu regionach Polski znana również pod nazwą siwka – gatunek średniej wielkości ptaka wędrownego z rodziny krasek (Coraciidae).

Występowanie

Zamieszkuje niemal całą Europę (głównie południową i północny wschód do Bałtyku i Rosji), środkową i południową Azję do Himalajów i Ałtaju oraz północno-zachodnią Afrykę. Do niedawna dość licznie gnieździła się w Zachodniej Europie, ale od paru dekad liczba tych ptaków i ich gniazd wyraźnie maleje. W niektórych krajach wyginęła już całkowicie. Stary kontynent jest jednak miejscem, gdzie lęgnie się ich najwięcej. W trakcie swoich wędrówek kieruje się na sawanny południowo-wschodniej Afryki, gdzie ma swoje zimowiska. Niektóre z nich zalatują nad Zatokę Gwinejską lub na samo południe Afryki. Przeloty IV – V i VIII – IX. Wyróżnia się 2 podgatunki.
W Polsce to jeden z najbarwniejszych ptaków. Dawniej pospolity, a obecnie skrajnie nieliczny ptak lęgowy we wschodniej połowie kraju (60-70 par), na zachodzie wymarły. Najczęściej widywana w południowej Lubelszczyźnie, Równinie Kurpiowskiej i Mazurskiej, na Podlasiu, w Puszczy Kozienickiej i Białej oraz w Kotlinie Sandomierskiej. Jesienne odloty mają miejsce we wrześniu lub październiku, przylatuje wiosną na przełomie kwietnia i maja. W Europie Środkowej cała populacja liczy 530-960 par lęgowych.
Jeszcze ponad 20 – 30 lat temu kraska występowała w większości kraju. Po czym zaczęła się wycofywać z zachodnich regionów, aż tam zanikła – w połowie lat 80. jej liczbę szacowano na 500-600 par, a na początku lat 90. już tylko na 360-380 par (w 1998 r. 112-133 par). Obecne populacje nadal się zmniejszają i z każdym rokiem grozi im coraz bardziej całkowite wyginięcie.

Cechy gatunku

o jedyny przedstawiciel kraskowatych występujący w Europie. Swoje południowe pochodzenie zaznacza kolorowym egzotycznym niebieskordzawym ubarwieniem. Brak różnic w upierzeniu samca i samicy, choć u obu płci zmienia się ono w trakcie poszczególnych pór roku. Ma krępą budowę i zaokrąglone skrzydła. Głowa i kark niebieskie z domieszką seledynu, spód niebieskoszary, grzbiet (płaszcz) i barkówki rdzawe lub brązowoczerwonawe, pokrywy skrzydłowe i podskrzydłowe niebieskie, lotki od góry czarne, od spodu szafirowe, sterówki od góry seledynowe, od spodu szafirowe. Skrajna para sterówek kilka milimetrów dłuższa – wystaje z obrysu końca ogona. Wiosną upierzenie jest jaśniejsze i ma intensywniejsze barwy niż jesienią, kiedy to kraski opuszczają miejsca lęgowe. Mają silny czarny dziób i żółtawe nogi. Młode są znacznie mniej kontrastowe, rzuca się w oczy brak koloru niebieskiego na głowie i tułowiu, choć przypominają dorosłe ptaki sylwetką i brązowym grzbietem. Ich pióra konturowe są jasnobiaławobrązowe i dopiero na zimowiskach nabierają jaskrawszych odcieni. Ptaki poniżej pierwszego roku życia odróżnia się od dorosłych po sterówkach. Starsze, dorosłe ptaki, mają na piórach ciemną plamę i są ostrzej zakończone.
Sposobem lotu przypomina grzywacza lub wronę. W powietrzu rzucają się w oczy jej intensywnie niebieskie, ciemno nakrapiane skrzydła i ciemny ogon z szerokim, turkusowym paskiem na końcu. Dojrzały ptak jest rozmiarów kawki lub sójki. Nietrudno ją zauważyć, bo często siada na wysoko wyniesionych punktach terenu skąd obserwuje okolicę – na słupach, drutach itp. Nie jest to ptak płochliwy i nie przeszkadza mu obecność człowieka, może gniazdować na terenach zabudowanych i przy drogach o natężonym ruchu.

Wymiary średnie

Długość ciała: ok. 32 cm
Rozpiętość skrzydeł: ok. 62-72 cm
Masa ciała: ok. 140-190 g

Głos

Odzywa się szorstkim “rak rak”. W okresie godowym głos samca można pomylić z krakaniem wrony siwej. Wydaje wtedy donośne “krrrak”.

Siedliska

Skraje lasów typu parkowego w pobliżu pól i łąk, prześwietlone starodrzewia i otwarte ciepłe przestrzenie ze szpalerami pojedynczych grup drzew, gdzie mogą polować. Kraska gnieździ się tam, gdzie można znaleźć duże, obszerne dziuple – często na wysychających wierzbach, topolach, sosnach czy olchach. W Polsce widywana w łęgach i nadrzecznych olsach, terenach urozmaiconych w pastwiska, nieużytki i niewielkie zadrzewienia. Unika natomiast zwartych kompleksów leśnych.

Okres lęgowy

W ciągu roku wyprowadza jeden lęg.

Gniazdo

Kraska to typowy dziuplak. W Polsce lęgnie się zazwyczaj w dziupli po dzięciole czarnym lub zielonym (do głębokości 0,5 metra) albo w budce lęgowej. Na południu preferuje nory wygrzebane w urwiskach i dziury w murach. Wyściółkę stanowią cienkie gałązki, suche trawy, sianem, pierzem i liście, a nawet bydlęce odchody, tak więc wygląd gniazda jest dość niedbały. Ptaki wracają z zimowisk do tych samych dziupli lub budek, jeśli nie są zajęte.

Jaja

Składa w maju – czerwcu 4 do 5 czysto białych, błyszczących jaj o jajowatym lub gruszkowym kształcie. Kraski tworzą monogamiczne pary.

Wysiadywanie

Jaja wysiadywane są od zniesienia pierwszego przez okres 17 do 20 dni przez obydwoje rodziców (głównie przez samicę). Pisklęta, gniazdowniki, po wykluciu są nagie i ślepe. Część z nich ginie. Póki są w dziupli cały czas wydają charakterystyczne miaukliwe głosy. Rodzice karmią je wtedy pokarmem odpowiednim już do diety dorosłych opiekunów. Młode opuszczają gniazdo po około 28 dniach, choć mają nie w pełni rozwinięte skrzydła i nie są jeszcze lotne. Przez kolejne tygodnie znaleźć je można w pobliżu gniazda. W okresie odlotów można spotkać większe grupy krasek poza miejscami lęgowisk.

Pożywienie

Owady, głównie prostoskrzydłe (pasikoniki) i chrząszcze, rzadziej dżdżownice i pająki, drobne kręgowce – gady, płazy (żaby) i ssaki (norniki). Jesienią dieta jest uzupełniana owocami.
Pokarm zdobywa na ziemi. Poluje z zasiadki – zlatuje z miejsc obserwacyjnych prosto na ofiarę, która jest na ziemi.

Ochrona

Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową.