Wilga zwyczajna, wilga (Oriolus oriolus) – gatunek średniego ptaka wędrownego z rodziny wilgowatych (Oriolidae), pochodzenia tropikalnego, jedyny z rodziny wilg rozmnażający się w północnej strefie umiarkowanej.

Występowanie

Zamieszkuje umiarkowaną część Eurazji (od południowo-zachodniej Europy po Azję Środkową i na wschód od środkowej Syberii, Indie, na południe od Bangladeszu i Azję Mniejszą) i Afrykę Północną i Zachodnią, gdzie zimuje. Podgatunek nominatywny zamieszkuje Eurazję i Afrykę Północną. Na południowym wschodzie osiąga Iran, a na północy zachodnią Syberię, północny Kazachstan po zachodnie Sajany, Mongolię, Ałtaj, dolinę górnego Irtyszu i Kotlinę Dżungarską. Przeloty IV–V i VIII–IX. To jedyny gatunek z ciepłolubnej rodziny wilgowatych, który występuje tak daleko na północ. Populacje środkowoazjatyckie migrują daleko – do Indii, pozostałe natomiast do Afryki na południe od Sahary (głównie do wschodniej części Czarnego Kontynentu). Wyróżnia się 2 podgatunki. Pokrewny gatunek, Oriolus kundoo, uznawany przez wielu autorów za podgatunek wilgi, zamieszkuje Azję Środkową, na południu osiąga Afganistan i Tienszan po Indie.

W Polsce średnio liczny ptak lęgowy niżu na całym niżu. Unika wyższych terenów górskich. To jeden z najbarwniejszych ptaków spotykanych w kraju. W Polsce przebywa krótko – od maja do września.

Cechy gatunku

Żywe upierzenie wilgi jednoznacznie wskazuje na tropikalne pochodzenie. Samce tego gatunku uważa się za jedne z najpiękniejszych ptaków w Europie. Rzadko w takiej obfitości i w takim kontrastowym zestawieniu występują jasne barwy. Wilga jest nieco większa od szpaka. Obie płci są podobnej wielkości, choć różnią się barwą. Tęczówki oczu są czerwone, a nogi niebieskoszare. Upierzenie samca na głowie, grzbiecie i spodzie ciała jaskrawożółte, skrzydła czarne z żółtą plamą u nasady lotek dłoniowych, ogon czarny na końcu z żółtymi brzegami. Przez oko przechodzi czarny pasek. U obu płci oczy i dziób czerwone. Samica szarozielono-żółtawa na wierzchu, a od spodu białoszary z ciemniejszym podłużnym kreskowaniem, o ciemniejszych oliwkowozielonych skrzydłach i ogonie, który podobnie jak u samca ma żółte brzegi. Ma nieco jaśniejsze skrzydła niż samiec. Wraz z młodymi nie dorównuje jaskrawością samcowi, jednak pozwala jej to doskonale maskować się pośród listowia. Starsze samice bywają tak żółte jak samce, ale zawsze z zielonym kantarkiem. Młode podobne do samicy, ale z żółtobrązowym dziobem, szarobrązowymi nogami i ciemnobrązowymi oczami. Wielkością prawie dorównuje kosowi i jest nieco większa od szpaka.
Wilgi latają szybko i falistym torem. Samiec w powietrzu przypomina czarno-żółtą strzałę. To ptak płochliwy, rzadko schodzący na ziemię. Jest ruchliwy – często przelatuje z drzewa na drzewo.

Wymiary średnie

Długość ciała: ok. 23 cm
Rozpiętość skrzydeł: ok. 44-47 cm
Masa ciała: ok. 75 g

Głos

Śpiew najczęściej zdradza obecność tego skrytego ptaka. Samiec często wydaje dźwięczne, melodyjne, fletowe gwizdy podobne do “zofija fija”. Jego usłyszenie w wielu miejscach uznawane jest za zapowiedź deszczu – miłosną piosenkę samiec wykonuje najchętniej gdy wzrasta wilgotność powietrza. Repertuar obu płci jest bogatszy, ale inne dźwięki są chrapliwe i nie są zbyt przyjemne dla ludzkiego ucha – zawołanie to szorstkie “rej” lub ostre “jik jik”. Wykonuje je zwłaszcza samica. Pisklęta wydają “gegek” lub “hihihi”.

Siedliska

Tereny lęgowe w lasach liściastych i mieszanych (głównie w olsach), zwłaszcza preferuje ich skraje, zadrzewieniach śródpolnych i nadrzecznych, starych dużych ogrodach, parkach, dolinach rzecznych i sadach. Unika zwartych kompleksów leśnych. Zasiedla krajobrazy typu parkowego, gdzie łąki przeplatają się z winnicami i rzadkimi sadami.
Najczęściej widuje się wilgi w czasie przelotów między lasami lub sadami. Poza tym w gęstym listowiu i wysoko w koronach drzew są prawie niezauważalne.

Zwykle przebywa wysoko w koronach drzew, jest bardzo płochliwa i trudna do zaobserwowania. Swoją obecność zdradza śpiewem – jest to charakterystyczne, melodyjne, fletowe gwizdanie. Śpiewa często wtedy, gdy zanosi się na deszcz, czyli zwiększa się wilgotność powietrza.

Okres lęgowy

Na tereny lęgowe wilgi przylatują dopiero pod koniec kwietnia i w maju gdy drzewa są już odpowiednio dla nich gęsto ulistnione. Powroty na zimowiska odbywają się już pod koniec lipca i w sierpniu.

Gniazdo

Kilka metrów nad ziemią (wysoko) w rozwidleniu bocznej, cienkiej gałęzi z dala od pnia. W kształcie głębokiej, stabilnej czarki, umiejętnie uwite z suchych źdźbeł traw i pasem łyka. Brzegi są mocno przymocowane do gałązek w ich rozwidleniu. Wyściółkę stanowią włosy, wełna i pióra. Konstrukcja jest wykonana w bardzo wyrafinowany sposób. Wyglądem przypomina koszyczek, który zręcznie zwisa pomiędzy poziomymi gałęziami. Buduje je przeważnie samica.

Jaja

Pod koniec maja lub w czerwcu samica składa 3–5 jaj o średnich wymiarach 30×21 mm, silnie wydłużonych, białych lub kremowych o lekko różowym odcieniu, z nielicznymi ciemnowiśniowymi lub czarnymi kropkami. Wyprowadza 1 lęg w ciągu roku.

Wysiadywanie

Od złożenia ostatniego jaja trwa 13–15 dni. Wykonuje je tylko samica.

Pisklęta, gniazdowniki, przebywają w gnieździe przez okres ok. 2 tygodni. Zaraz po wykluciu okryte są już puchem. Oboje rodzice w tym czasie starannie je karmią. Robią to nawet przez pewien czas po opuszczeniu gniazda, gdy młode wspinają się po gałęziach w jego okolicach. W odróżnieniu od innych ptaków śpiewających więzy rodzinne nie ulegają rozerwaniu zaraz po wylocie z gniazda potomstwa, ale rodzina trzyma się razem aż do okresu wędrówki. Ptaki migrują jednak już pojedynczo.

Pożywienie

Głównie owady, poczwarki (i inne stadia rozwoju) i owłosione gąsienice motyli (dla większości ptaków niejadalnych), a tylko czasami słodkie czereśnie lub wiśnie, morwy, winogrona, jeżyny, inne jagody i w południowej Europie figi. Pod koniec lata zjadają różne mięsiste jagody. Wśród bezkręgowców dominują chrząszcze.

Ochrona

Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową.