Makolągwa (Linaria cannabina)

Makolągwa zwyczajna, makolągwa (Linaria cannabina) – gatunek małego ptaka z rodziny łuszczaków (Fringillidae).

Występowanie

To ptak częściowo wędrowny, choć migruje na niedalekie i średnie odległości. Występowanie od zachodniej Europy, Wysp Kanaryjskich, północną Afrykę po Izrael, północny Irak, Kazachstan, oprócz Fenoskandii.
W Polsce nieliczny ptak lęgowy, lokalnie może być średnio liczny (pospolity na niżu). Makolągwy spotkać można w całym kraju, w tym w górach do strefy kosówki, czyli do wysokości 1800 m n.p.m. Przylatuje od marca do kwietnia, a odlatuje od września do października. W Polsce zimuje dość licznie i regularnie, a szczególnie w zachodnich dzielnicach. To sprawia, że liczne osobniki są osiadłe. Przez obszar Polski przelatują makolągwy kierujące się do Europy Zachodniej i Południowo-Zachodniej. Stada makolągw mogą być bardzo liczne.

Cechy gatunku

Niewielki, typowo wiejski ptak o smukłej sylwetce i długim ogonie. Mniejszy i delikatniejszy od wróbla. Obie płci podobnej wielkości. Samiec w szacie godowej ma czerwone czoło i pierś oraz szarą głowę i szyję. Nigdy na podbródku nie występuje czarna plama. Grzbiet i pokrywy skrzydłowe ciemnobrązowe, brzuch jasny, lotki i sterówki ciemnoszare, biało obrzeżone. Spód ciała poznaczony jest ciemniejszymi smugami. Boki brzucha są brązowe, choć z ciemniejszymi plamkami. W szacie spoczynkowej barwa czerwona zastąpiona przez brązową, co sprawia, że samiec wtedy upodabnia się do samicy – szara głowa i czerwone plamy stają się brązowe, a na piersiach widać smugi. Dziób ma szary, tęczówki ciemnobrązowe, a nogi brązowocieliste. Samice bardziej brązowoszare na grzebiecie, bez czerwonej barwy (różnicę widać zwłaszcza na piersi), kreskowane na grzbiecie i jasnym spodzie ciała. Młode podobne są do samicy, choć mają więcej kreskowania.
Ubarwieniem przypomina czeczotkę. To ptak towarzyski, dość ruchliwy i mało płochliwy. W powietrzu leci szybko torem falistym.

Wymiary średnie

Długość ciała: ok. 13 cm
Rozpiętość skrzydeł: ok. 23 cm
Masa ciała: ok. 18 g

Głos

Piosenkę tworzy szereg melodyjnych i fletowych trelów oraz gwizdów, które przeplecione są wabiącym głosem. Samiec potrafi nawet bardzo długo śpiewać na podwyższonym miejscu. W czasie lotu wydawany jest charakterystyczny głos.

Siedliska

Skupienia gęstych śródpolnych, przydrożnych krzewów, miedze śródpolne, pola uprawne, sady, ogrody, obrzeża parków i lasów. Unika wnętrz lasów i parków miejskich. Żyje zatem w pobliżu siedzib ludzkich. Żeruje na otwartych przestrzeniach z kępami, pasami drzew, gęsto zarośniętymi pastwiskami, pustkowiami, wrzosowiskami, ugorami, żywopłotami, zielenią wiejską i sosnowymi młodnikami, słonych bagnach. Najczęściej spotyka się te ptaki, gdy siedzą na krzewach, drzewach i słupach telefonicznych. Lęgnie się na nasłonecznionych obszarach otwartych. Jego występowanie na danym terenie zależy znacznie od obecności nasion roślin polnych.

Okres lęgowy

Trwa od marca do sierpnia. Dwa lub trzy lęgi w roku – w maju pierwszy, a na początku czerwca drugi.

Gniazdo

W środkowej części krzewu lub młodego drzewa w miejscu dobrze nasłonecznionym na wysokości od 0,5 do 2 metrów nad ziemią w gęstych zaroślach. Mogą być to krzewy jałowca, wawrzynu, kolcolistu, głogu, bukszpanu, kaprifolium lub łopianu, ale też młode drzewko iglaste (np. świerczek) lub żywopłot. Konstrukcję budują korzonki, źdźbła, kłącza, trawy poprzetykane puchem roślinnym, wełną, a wyściela włosiem. Ma kształt koszyczka. Czasem może być ulokowana nawet na ziemi lub trawie. Uwiciem gniazda zajmuje się samica. Preferują gnieżdżenie się w luźnych grupach dochodzących do 20 ptaków. To powoduje, że na jednym krzewie znaleźć można parę gniazd. Odnotowano przypadki gniazdowania w śródmieściach dużych miast. Tworzone pary są monogamiczne. Samica zajmuje się budową gniazda i układaniem w nim ściółki, ale czasami pomaga jej samiec. Podczas gdy samica szuka na ziemi kawałków waty, piórek i drobnych roślin samiec czuwa w pobliżu na wyższym stanowisku, np. kamieniu czy głazie. Samiec leci z samicą do gniazda, aby umieścić w nim znaleziony materiał, a następnie powraca z nią na to samo miejsce. Czasami przez ten czas samiec szuka na ziemi pokarmu lub również materiału do wyścielenia gniazda.

Jaja

Składa 5-6 jaj o średnich wymiarach 13×18 mm, o wąskich, wydłużonych biegunach, skorupkach w kolorze białym z niebieskawym odcieniem i nielicznymi karminowymi plamkami.

Wysiadywanie

Od zniesienia ostatniego jaja trwa ok. 13 dni i jest w większości wykonywane przez samicę (czasem jednak samiec jej w tej czynności pomaga), a młode, gniazdowniki, przebywają w gnieździe przez okres 2 tygodni. W tym okresie oboje rodzice karmią swe potomstwo najpierw owadami, a potem nasionami np. mniszka lekarskiego, tasznika, rdestu ptasiego i gwiazdnicy.

Pożywienie

Nasiona chwastów i traw, np. nasiona szczawiu zwyczajnego, wiesiołka, niektórych roślin z rodziny Compositae, choć czasem też krzewów i drzew. Chętnie wyszukuje nasiona roślin oleistych. W porze lęgowej chwyta też bezkręgowce – pająki, owady, np. muchy i komary, ale też pluskwy, chrząszcze i mszyce. Zamiłowanie makolągwy do odżywiania się nasionami konopi ma swoje odbicie w łacińskiej nazwie gatunkowej – cannabic oznacza konopie. Pokarm piskląt stanowią głównie nasiona, ale czasem uzupełniane są drobnymi owadami.
Po okresie lęgowym duże stada żerują na terenach bogatych w nasiona chwastów – ugory, ścierniska i w pobliżu stogów. Są wtedy hałaśliwe tym bardziej, że często współegzystują z innymi ziarnojadami takimi jak dzwońce, zięby, wróble i rzepołuchy. Pokarmu razem szukają przeważnie na zachwaszczonych nieużytkach. Zwykle zbiera nasiona z ziemi w odsłoniętym miejscu z rzadko porastającą je niską roślinnością zielną, obsiada badyle i krzaki rosnące na miedzach, a czasem wiszące druty nad polami. Pola i ugory odwiedza szczególnie jesienią i zimą, choć w niższych gałęziach krzewów i drzew również odszukuje pokarm.

Ochrona

Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową.