Wróblel domowy (Passer domesticus)

Wróbel zwyczajny, wróbel domowy, wróbel, jagodnik (Passer domesticus) – gatunek małego ptaka osiadłego z rodziny wróblowatych (Passeridae).

Występowanie

Zamieszkuje Europę i Azję. Pierwotnie ptak półpustyń i stepów, pochodzi prawdopodobnie z Półwyspu Arabskiego i Azji Mniejszej. Skolonizował ludzkie osiedla wraz z rozwojem rolnictwa, prawdopodobnie przed kilkoma tysiącami lat. Występuje wszędzie tam, gdzie mieszka człowiek. Introdukowany (celowo lub przypadkiem) w Ameryce Północnej, Australii i Nowej Zelandii.

W XIX i XX wieku należał do najpowszechniej występujących gatunków na terenach Polski, przenikając do języka potocznego i kultury ludowej we wszystkich regionach. Według najnowszych badań, opublikowanych w 2003 roku, w Polsce jest to nadal bardzo liczny ptak lęgowy. Wbrew powszechnemu mniemaniu nie jest to najliczniej występujący ptak lęgowy w Polsce (ustępuje liczebnością ziębie zwyczajnej), a jego liczebność spada w całej Europie.

Cechy gatunku

Krępy, o stosunkowo dużej głowie i mocnym dziobie. U samca wierzch ciała brązowy z ciemniejszymi paskami, spód szary. Policzki szare, oddzielone brązową pręgą od szarego wierzchu głowy. Na podgardlu czarny śliniak. Na policzku, w odróżnieniu od mazurka, brak czarnej plamki, a na skrzydle tylko jedna biała pręga. Dziób w okresie lęgowym czarny, a poza nim szary. Nogi brązowe lub różowe. Samice o szarobrązowym upierzeniu, na grzbiecie paskowanym, bez wyraźnych cech charakterystycznych. Nad okiem nie zawsze wyraźna jaśniejsza brew. Nogi różowe, dziób szary. Młode podobne do samic. Występujący na Półwyspie Apenińskim podgatunek P. domesticus italiae różni się od podgatunku nominatywnego P. domesticus domesticus jednolicie brązowym wierzchem głowy i karkiem oraz białymi policzkami.

Wymiary średnie

  • długość ciała ok. 14-15cm (w tym czaszki: 3,1cm, dzioba: 1,3 cm)
  • rozpiętość skrzydeł ok. 21cm
  • masa ciała ok. 30g

Siedliska

Osiedla ludzkie i ich najbliższe otoczenie.

Okres lęgowy

Od 2 do 4 lęgów w roku.

Gniazdo

W szczelinach budynków, pod dachami, w dziuplach i skrzynkach lęgowych, w gniazdach jaskółek i bocianów, czasem buduje gniazda zewnętrzne (np. w gęstym pnączu). Ma kształt kuli z bocznym wejściem i jest uwite ze źdźbeł trawy, słomy, piór. Taki sposób budowy gniazda (zakrytego od góry dla ochrony przed słońcem) rzadko spotyka się w klimacie umiarkowanym, co wskazuje na obce pochodzenie wróbla – z klimatu znacznie cieplejszego niż nasz.

Jaja

Od kwietnia do sierpnia składa po 5–6 jaj w zniesieniu, o średnich wymiarach 23x15mm, o tle białym, niebiesko-białym, bladozielonym lub szarym z plamami jasnoszarymi.

Wysiadywanie

Jaja wysiadywane są przez okres 13–14 dni przez obydwoje rodziców. Pisklęta opuszczają gniazdo po ok. 17 dniach.

Pożywienie

Głównie nasiona zbóż, chwastów, drzew i krzewów, nasiona roślin strączkowych, a wiosną drobne owady.

Ochrona

Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową.